استامینوفن، پرفروش‌ترین داروی دنیا
آیا می‌دانستید که پرفروش‌ترین داروهای دنیا داروهای مسکن و ضددرد هستند؟ واقعیت دیگری که احتمالاْ نمی‌دانید این است که استامینوفن در صدر فروش داروهای ضددرد است و پرفروش‌ترین داروی دنیاست. در سال ۲۰۰۵ آمریکایی‌ها تعداد ۲۸ میلیارد دوز استامینوفن خریداری کردند. در ایران آمار مشخصی وجود ندارد اما قطعاً میزان مصرف استامینوفن بسیار بالا است. در ایران مصرف مسکن‌ها در کلان‌شهر‌ها برندهای زیادی این دارو را به عناوین مخنلف تولید کرده‌اند. دو مورد از معروفترین نام های تجاری استامینوفن Panadol و Tylenol و پاراستامول هستند. در آمریکا این دارو با نام تایلنول و در بریتانیا با نام پاراستامول تولید می‌شود. همچنین در بیمارستان‌ها نوع وریدی این دارو تحت عنوان آپوتل استفاده می‌شود. نام علمی این دارو پاراستامول است. در بیش از ۶۰۰ ترکیب دارویی دنیا از استامینوفن استفاده می‌شود.
مکانیسم متفاوت داروی استامینوفن
مکانیسم داروی استامینوفن کاملاً با داروهایی نظیر ایبوپروفن و آسپرین متفاوت است. استامینوفن دو خاصیت مهم دارد. خاصیت ضددرد و خاصیت ضدتب. لازم به ذکر است که این دارو خاصیت ضدالتهاب ندارد.
داروی استامینوفن با اثر بر هیپوتالاموس می‌تواند دمای بدن را کاهش بدهد. هیپوتالاموس در مغز وظیفه‌ی تنظیم دمای بدن را به عهده دارد. هیپوتالاموس به این صورت عمل می‌کند که در یک دمای ثابت حرارت بدن را تنظیم می کند و با سوخت و ساز کافی آن دما را ثابت نگاه می‌دارد. وقتی یک عامل بیماری زا وارد بدن شود می‌تواند در فعالیت سیستم ایمنی و هیپوتالاموس اختلال ایجاد کند. در نتیجه هیپوتالاموس دمای بدن را افزایش می‌دهد. کاری که داروهای تب‌بر انجام می‌دهند کاهش این دما است؛ بنابراین استامینوفن دمای مرکزی بدن را اصلاح می‌کند.
خاصیت دیگر استامینوفن مربوط به عملکرد ضد درد آن است. استامینوفن فاکتورهای التهابی به نام پروستاگلاندین را مهار می‌کند. هنگامی که یک بافت آسیب می‌بیند دو فاکتور از آن بافت ترشح می‌شود که در تولید و تشدید درد نقش دارند. اولین فاکتور برادی‌کینین است. برادی‌کینین روی گیرنده‌های عصبی درد می‌نشیند و تولید درد می‌کند. سیگنال درد تولید شده توسط اعصاب به نخاع و بعد به مغز منتقل می‌شوند و در مغز پردازش می‌شوند. فاکتور دوم پروستاگلاندین‌ها هستند. پروستاگلاندین‌ها درد را تشدید می‌کنند. هرچه پروستاگلاندین بیش‌تری تولید شود درد شدید‌تر می‌شود. استامینوفن می‌تواند با مکانیسم خاص خود تولید برخی از پروستاگلاندین‌ها را مهار کند.
چگونه با استامینوفن از درد نجات پیدا کنم؟
استامینوفن برای دردهای خفیف تا متوسط مناسب است. برای دردهای شدید می‌توان از استامینوفن حاوی کدئین استفاده کرد. کدئین یکی از مشتقات مورفین است و مصرف آن در بسیاری از کشورهای پیشرفته‌ی دنیا ممنوع است. کدئین عوارض جانبی استامینوفن را افزایش می‌دهد؛ بنابراین فقط در مواقع بروز درد شدید از کدئین استفاده کنید.
چرا استامینوفن را یک قاتل اهلی می‌نامیم؟
با وجود عملکرد فوق‌العاده‌ی این دارو، استامینوفن می‌تواند بسیار سمی باشد. شایع‌ترین مسمومیت‌های دارویی در سراسر جهان، مسمومیت با قرص استامینوفن است. عوارض مصرف این داور کاملاً متوجه کبد است. استامینوفن برای کبد سمی است و اگر در یک روز بیش از ۴۰۰۰ میلی‌گرم از این دارو مصرف شود می‌تواند بافت پارانشیم کبد را دچار آسیب جدی کند. ۴۰۰۰ میلی‌گرم برابر با ۸ قرص ۵۰۰ میلی‌گرمی است. درصد بالایی از خودکشی‌هایی که با دارو رخ می‌دهند مربوط به مصرف تعداد زیاد قرص استامینوفن به طور هم‌زمان هستند. مصرف ۵۲ گرم استامینوفن در یک روز قطعاً شما را می‌کشد.
شمشیر دولبه
فروش بدون نسخه‌ي استامینوفن این تصور را به وجود آورده است که استامینوفن دارویی بدون ضرر است و می‌توان هر مقداری از آن را مصرف کرد. عوارض جانبی استامینوفن با مصرف هم‌زمان الکل و سایر داروهای تب‌بر تشدید می‌شود. فردی که الکل مصرف می‌کند ممکن است دچار سردرد ناشی از الکل شود. در نتیجه برای رفع سردرد از استامینوفن استفاده کند. در این حالت عوارض جانبی استامینوفن متوجه وی خواهد بود.
بنابراین استامینوفن مانند اکثر داروهای دیگر یک شمشیر دولبه است که می‌تواند آسیب جدی وارد کند و یا از آسیب‌های جدی و تشدید درد جلوگیری کند. در بخش‌های دیگری از وب‌سایت به توضیح روش‌هایی برای کاهش درد بدون دارو می‌پردازیم.
