تفسیر آنزیم های کبدی

در این مقاله قصد دارم نکات مفیدی برای تفسیر آزمایش‌های کبد ارائه دهم. مهم‌ترین آنزیم‌های کبد در تشخیص بیماری‌ها شامل سه آنزیم AST  یا آسپارتات آمینوترانسفراز، ALT  یا آلانین آمینوترانسفراز و ALP  یا آلکالن فسفاتاز هستند. آزمایش‌های عملکرد کبد شامل آنزیم‌های دیگری نیز می‌باشند که خارج از حوصله‌ی این مقاله است. دو آنزیم AST  و ALT  در سیتوپلاسم و میتوکندری سلول کبد قرار دارند و آنزیم‌های ALP عمدتاً در غشای کانالیکول های جای گرفته‌اند.

افزایش AST و ALT بیانگر آسیب سلول کبدی است.

در تفسیر آزمایش‌های کبدی می‌توان آسیب‌های کبدی را به دو دسته تقسیم کرد: آسیب‌های سلول کبدی و آسیب‌های انسدادی؛ هنگامی که آسیب به سلول کبد وارد می‌شود در سنتز بسیاری از پروتئین‌های و غلظت آنزیم‌های کبدی اختلال پدید می‌آید. دو آنزیم AST  و ALT آنزیم‌های موجود در سیتوپلاسم سلول کبدی هستند، هنگام آسیب به این سلول‌ها، آنزیم‌های درون آن‌ها به بیرون می‌ریزد و وارد گردش خون می‌شود؛ بنابراین هرگاه بیماری کبدی بر سلول کبدی آسیب وارد کند شاهد افزایش غلظت سرمی این دو آنزیم خواهیم بود. از بیماری‌های سلول کبدی می‌توان به هپاتیت A هپاتیت B  و کبد چرب اشاره کرد.

افزایش ALP  بیانگر انسداد مجاری صفراوی است.

در غشای کانالیکول های (مجاری نازک که مسئول جمع‌آوری صفرا هستند) کبد آنزیم‌های ALP  حضور دارند؛ در صورت وجود انسداد در مسیر این مجاری، صفرا تجمع کرده و دفع نمی‌شود؛ ازآنجایی‌که صفرا می‌تواند چربی را در خود حل کند باعث حل شدن غشای سلول‌های کانالیکول ها و مجاری صفراوی شده؛ درنتیجه آنزیم ALP  از درون این سلول‌ها بیرون می‌ریزند و غلظت سرمی آنزیم ALP  بالا می‌رود.

با مصرف الکل میزان ALT  کاهش می‌یابد

در افراد الکلی پایین آمدن سطح سرمی ALT  مشاهده می‌شود. مصرف الکل باعث کاهش مقدار ویتامین B6  پیریدوکسین می‌شود. این ویتامین کوفاکتور ALT  بوده و در کمبود آن فعالیت و درنتیجه غلظت سرمی ALT  کم می‌شود. در این شرایط با تجویز ویتامین B6 کمبود آنزیم ALT اصلاح می‌شود.

هپاتیت حاد ویروسی با افزایش شدید  ASTهمراه است.

در مراحل اولیه‌ی آسیب‌های حاد سلولی غلظت  AST و ALT به‌شدت افزایش می‌یابد؛ به‌گونه‌ای که این افزایش می‌تواند 10 تا 100 برابر مقدار طبیعی باشد. افزایش AST  بیشتر از افزایش ALT  است، دلیل این امر آن است که فعالیت آنزیم AST  در سلول کبدی 7000 برابر غلظت AST در سرم است؛ اما فعالیت  ALT سلولی 3000 برابر AST سرمی است، پس با شروع آسیب‌های سلولی آنزیم بیش‌تری از کبد آزاد شده و بیرون می‌ریزد؛ اما پس از دو روز به دلیل نیمه‌عمر پایین AST این آنزیم کاهش می‌یابد و سطح ALT  بالا می‌ماند؛ بنابراین در اکثر موارد آسیب حاد سلول کبدی، نظیر هپاتیت، در ابتدا میزان AST بیش‌تر از ALT افزایش می‌یابد، ولی ظرف چند 24 تا 48 ساعت میزان ALT بیش ازAST  می‌شود.

مصرف برخی داروها باعث افزایش آنزیم‌های کبدی می‌شود.

برخی از داروها برای کبد سمی هستند و می‌توانند دو آنزیم AST  وALT  را به طور خفیف تا متوسط افزایش دهند. برخی از این داروهای عبارت‌اند از: آنتی‌بیوتیک‌ها ، داروهای ضد صرع، NSAID ها (داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی)، مهارکننده‌های HMG-CoA ردوکتاز، اوپیات ها و…

همچنین برای پایش درمان با داروهای هپاتوتوکسیک از اندازه‌گیری فعالیت AST  سرمی استفاده می‌شود. میزان فعالیت بیش از 3 برابر بالای حد طبیعی، نشانه‌ای برای قطع مصرف دارو است.

در سیروز کبدی آنزیم‌های کبدی افزایش نمی‌یابند.

کبدی که به سیروز دچار شده بیش از 80 درصد بافت سالم خود را ازدست‌ داده است. در چنین شرایطی میزان بافت سالم کبد برای سنتز پروتئین‌ها و آنزیم‌های کبدی کافی نیست. تمام آنزیم‌های کبدی طبیعی هستند یا قدری کاهش را نشان می‌دهند، پروتئین‌های پلاسمایی کاهش چشمگیری دارند.